Τα οπτικοακουστικά μέσα διδασκαλίας

Αποτελεί γενική παραδοχή ότι η εκπαίδευση είναι "καταδικασμένη να συνεργαστεί και να δεχθεί τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας.
Η τελευταία έχει ανατρέψει τις παραδοσιακές δομές και συνθήκες της εργασίας δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα νέο τύπο εργαζόμενου ανθρώπου με υψηλό προσόντα. Γι' αυτό και η κοινωνική ευθύνη του εκπαιδευτικού συστήματος ως μέσου εξασφάλισης των εφοδίων σ' όλα τα άτομα για το σύγχρονο τρόπο ζωής, αποκτά και μεγαλύτερη σημασία.
Τ ο εκπαιδευτικό σύστημα δεν καλείται απλώς να αναμεταδώσει κάποιες γνώσεις αλλά και να πλάσει - μέχρι το σημείο που είναι δυνατόν - ένα νέο χαρακτήρα των ατόμων που θα μπορούν να διεκδικούν το μέλλον τους σύμφωνα με τα σύγχρονα κοινωνικό δεδομένα.
Ο τρόπος λοιπόν διδασκαλίας χρειάζεται να είναι περισσότερος ενεργητικός, ζωντανός και συγκεκριμένος. Έτσι τα τελευταία χρόνια το σχολείο προσανατολίζεται προς τη χρήση σύγχρονων διδακτικών μέσων, των οπτικοακουστικών μέσων διδασκαλίας. Η αποκαλούμενη και εκπαιδευτική τεχνολογία όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και διάφορες οπτικοακουστικές συσκευές, θεωρείται ότι είναι απαραίτητος πλέον βοηθός διδασκόντων και διδασκομένων και ότι συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης.
Με τα συγκεκριμένα μέσα ενεργοποιούνται όλα τα αισθητήρια όργανα του μαθητή κάτι που οδηγεί στην προαγωγή της μάθησης και στη γρήγορη μετάδοση των γνώσεων.
Βεβαίως, τα οπτικοακουστικά μέσα δεν αποτελούν ένα νέο διδακτικό βοήθημα. Ήδη σε προηγμένες χώρες έχουν χρησιμοποιηθεί σ' όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης εδώ και πολλά χρόνια με μεγάλη επιτυχία. Η ανταπόκρισή τους στους μαθητές ήταν αξιόλογη όπως και στους εκπαιδευτικούς.
Πολλοί εκπαιδευτικοί τα χρησιμοποίησαν συνειδητοποιώντας ότι δεν υποκαθιστούν το έργο τους αλλά αντίθετα τους βοηθούν ν' ασκήσουν καλύτερα τη διδασκαλία τους. Άλλωστε κανένα τεχνολογικό μέσο δεν έχει αποτελεσματικότητα αν ο ίδιος ο άνθρωπος δεν ενεργοποιηθεί και αφομοιώσει οτιδήποτε καινούριο εμφανίζεται στη ζωή του.
Πάντως η εμπειρία του παρελθόντος δείχνει ότι τα οπτικοακουστικό μέσα διδασκαλίας προκαλούν το έντονο ενδιαφέρον των μαθητών και ενισχύουν την έφεσή τους για μάθηση. Το σπουδαιότερο δε είναι ότι εξασφαλίζεται η διάρκεια αυτού του ενδιαφέροντος. Το μάθημα στηριζόμενο κυρίως στη δύναμη της εικόνος δημιουργεί ζωντανές παραστάσεις στο μαθητή, γίνεται περισσότερο κατανοητό σ' αυτόν και κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του. Συγχρόνως, οι γνώσεις που παίρνει ο μαθητής ύστερα από μια "ζωντανή" διδασκαλία, διατηρούνται γιο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στη μνήμη του απ' ότι αν διδασκόταν μόνο προφορικά το μάθημα.
Τα οπτικοακουστικά μέσα επίσης, δίνουν κίνητρο ώστε οι μαθητές να διατηρούν την προσοχή τους στη διάρκεια της διδασκαλίας και να επιτυγχάνουν μεγαλύτερη πνευματική συγκέντρωση, πράγμα που οδηγεί σε μεγαλύτερες επιδόσεις. Εξουδετερώνεται έτσι το μειονέκτημα της μονότονης προφορικής παράδοσης του μαθήματος που δημιουργεί αισθήματα αποστροφής των διδασκομένων προς το σχολείο και την εκπαίδευση.
Αν δεχτούμε ότι η μάθηση είναι προϊόν όλων των αισθήσεων, τότε η προφορική διδασκαλία που απευθύνεται σε μια μόνο αίσθηση, την ακοή, φαντάζει τουλάχιστον ανεπαρκής.
Από την άλλη πλευρά εξασφαλίζεται η αυτενέργεια του μαθητή καθώς ο ίδιος δεν παραμένει παθητικός δέκτης των γνώσεων αλλά συμμετέχει ενεργά για την απόκτησή τους. Με τα οπτικοακουστικά μέσα αφυπνίζονται πολλές δυνατότητες των μαθητών: συναίσθημα, παρατήρηση, προσοχή, αντίληψη, κριτική ικανότητα στις οποίες βασίζεται η αυτενέργεια.
Την ίδιο στιγμή διευκολύνεται η προσαρμογή της διδασκαλίας στον ατομικό ρυθμό του κάθε μαθητή, ο οποίος σχηματίζει τις απαιτούμενες παραστάσεις ανάλογα με την αφομοιωτική του ικανότητα και ανάλογα με την ατομική του ιδιοσυγκρασία. Ακόμα, με τα οπτικοακουστικά μέσα εξοικονομείται πολύτιμος χρόνος, η γνώση μεταδίδεται γρήγορα και η διδασκαλία εκσυγχρονίζεται. Το ζητούμενο για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα είναι το κατά πόσο το σχολείο συμβαδίζει με το κοινωνικό περιβάλλον και "συλλαμβάνει" τα μηνύματα των καιρών.
Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλων σύγχρονων τεχνολογικών μέσων από το μαθητή, καθιστά τη διδασκαλία επίκαιρη καθώς εξοικειώνεται με τις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής και παίρνει τα εφόδια που θα του χρειαστούν μελλοντικά για την επαγγελματική του σταδιοδρομία.
Έτσι ο εκσυγχρονισμός του σχολείου γίνεται πράξη εφ' όσον το σχολείο είναι "συνδεδεμένο με τη ζωή". Τα οπτικοακουστικά μέσα βοηθούν γενικότερα στον προγραμματισμό και στην στρατηγική της οργάνωσης του μαθήματος αλλά δεν αποτελούν "πανάκεια " για τα προβλήματα της παιδείας.
Χρειάζεται η αρμονική συνύπαρξή τους με τον διδάσκοντα και κατά δεύτερο λόγο η θετική στάση των διδασκομένων απέναντί τους. Το βασικότερο ζήτημα είναι ο εκπαιδευτικός να μπορέσει ν' ανταποκριθεί στο νέο του ρόλο. Γι' αυτό είναι απαραίτητη η συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για τα οπτικοακουστικά μέσα και τα πλεονεκτήματα που έχουν.
Είναι ανάγκη να γίνει κατανοητό και με την κατάλληλη συνδρομή της Πολιτείας ότι τα σύγχρονα μέσα σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν την προσωπικότητα του εκπαιδευτικού μετατρέποντας τη διδασκαλία σε απρόσωπη επικοινωνία με τους μαθητές. Αντίθετα, μπορούν να βοηθήσουν το σχολείο να εκσυγχρονισθεί και αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει τους αυριανούς πολίτες ν' αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του μέλλοντος μέσα σ' ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό κόσμο.